Қазақстандағы ұстаз мәртебесі қандай?

5 қазан — Қазақстанда Ұстаздар күні. Бұл күн — білім саласының ғана емес, тұтас қоғамның дамуына өлшеусіз үлес қосып жүрген ұстаздарға құрмет білдіретін ерекше мейрам. Мұғалімнің беделі мен мәртебесі — елдің интеллектуалдық әлеуетін айқындайтын көрсеткіштердің бірі, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.

Білім сапасы – ұстаз кәсібилігі

ҚР Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, бүгінде ел бойынша 600 мыңнан астам педагог жұмыс істейді. Олардың 73 пайызы – әйелдер, ал мұғалімдердің орташа жасы — 41 жас.

Соңғы жылдары педагогтердің мәртебесін арттыру мақсатында «Педагог мәртебесі туралы» заң қабылданып, еңбекақылары кезең-кезеңімен өсіп келеді. 2020 жылдан бері мұғалімдердің жалақысы 2 еседен астам артқан.

Қазіргі қоғамда мұғалім – тек білім беруші емес, оқушының тұлғалық дамуын қалыптастыратын жетекші тұлға. Сондықтан ұстаздың мәртебесі мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып қала береді, — деп атап өтті ведомстводан.

Министрдің айтуынша, бүгінде педагогикалық мамандыққа түсушілердің ҰБТ көрсеткіштері де жоғарылап келеді. Мәселен, биыл бұл салаға тапсырған түлектердің орташа балы 96-ға жеткен, бұл — соңғы бес жылдағы ең жоғары көрсеткіш.

Мұғалімге жағдай – болашаққа инвестиция

Ұлттық статистика бюросының дерегіне сүйенсек, 2025 жылы білім саласына бөлінген мемлекеттік шығын көлемі 3,3 трлн теңгені құрап отыр. Оның ішінде мұғалімдердің біліктілігін арттыруға, цифрлық құралдармен қамтамасыз етуге және ауыл мектептерін қолдауға бағытталған ірі жобалар жүзеге асырылып келеді.

«Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында алдағы бес жылда 400-ден астам жаңа мектеп салу көзделген. Бұл — шамамен 740 мыңнан астам оқушыны жаңа оқу орындарымен қамтуға мүмкіндік береді.

Білім саласының сарапшысы, педагогика ғылымдарының кандидаты Меруерт Әбілқасым ұстаз мәртебесін арттыру тек жалақыны өсірумен шектелмеуі керек дейді:

Мұғалімге қоғам тарапынан сенім мен құрмет қажет. Материалдық ынталандыру – маңызды, бірақ моральдық қолдау, кәсіби дамуға мүмкіндік, еркін шығармашылық орта да ұстаз беделін нығайтады, — дейді сарапшы.

Ауыл мұғалімдерінің әлеуеті

Еліміздегі мектептердің 40 пайызы ауылдық жерде орналасқан. Бұл аймақтарда кадр тапшылығы әлі де өзекті. ҚР БҒМ деректеріне сәйкес, 2025 жылы ауыл мектептеріне 3 мыңға жуық жас маман жолданған.

• Мұғалімдерді ауылға тарту үшін «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы тиімділігін сақтап отыр:
• 2024 жылы бағдарлама бойынша 11 мың педагог тұрғын үй несиесін алған;
• орташа көтерме жәрдемақы мөлшері — 2,1 млн теңге;
• ауыл мұғалімдерінің жалақысына 25%-ға дейін үстемеақы төленеді.

Цифрлық дәуір және ұстаздың жаңа рөлі

Cарапшылар мұғалімнің рөлі жасанды интеллект дәуірінде де өзектілігін жоғалтпайтынын атап өтті.

Білім беру технологиялары саласындағы сарапшы, EdTech қауымдастығының өкілі Арман Сәрсеновтың пікірінше, цифрландыру ұстаздың орнын баспайды, керісінше оны жаңа деңгейге көтереді.

ЖИ оқушыға дайын жауап бере алады, бірақ тұлғаның бағыт-бағдарын, құндылықтарын қалыптастыра алмайды. Бұл — мұғалімнің миссиясы. Сондықтан болашақта ұстаз – білім берудің емес, тұлға тәрбиелеудің басты кейіпкері болмақ, — дейді сарапшы.

Тараз қаласындағы Дарынды балаларға арналған мамандандырылған дарынды балалар лицей-интернатының математика пәнінің мұғалімі Мұхтар Талқанбаев жасанды интеллектіні оқу үдерісіне енгізу – қазіргі білім берудің жаңа бағытына айналып келетінін айтты.

Бүгінде мұғалімдер бұл технологияны тиімді қолдануды үйреніп, кәсіби шеберліктерін жетілдіруде. Бұл, сөзсіз, ұстаз еңбегінің өнімділігін арттырып, оқыту сапасын жаңа деңгейге көтереді. Мемлекет те бұл бағытта ауқымды қолдау көрсетіп отыр: педагогтердің біліктілігін арттыру курстары ұйымдастырылып, заманауи цифрлық құралдармен жұмыс істеуге мүмкіндік жасалуда. Егер барлығымыз – мемлекет өз тарапынан қолдау білдіріп, мұғалімдер жаңашыл әдістермен білім беріп, ата-аналар тәрбие ісіне үлес қосып, ал балалар ынтамен оқуға ұмтылса, онда біз дамыған, ойы озық, білімді ұлтқа айналатынымыз анық, — дейді ұстаз.

Қоғамдық бедел және мәдени құндылық

2024 жылы ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі жүргізген әлеуметтік зерттеуге сәйкес, қазақстандықтардың 78 пайызы мұғалім мамандығын жоғары беделді кәсіп деп санайды.
Дегенмен, респонденттердің жартысына жуығы (47%) мұғалім еңбегін қоғамда жеткілікті бағаланбайды деп есептейді.

Мәдениеттанушы Гүлмира Қайратқызының айтуынша, ұстаз бейнесі ұлттық санада қашанда рухани көшбасшы ретінде бағаланған.

Біздің мәдениетімізде ұстаз – білім мен имандылықтың символы. Сондықтан мұғалім мәртебесін арттыру – ұлттық қадір-қасиетті көтерудің бір бөлігі, — дейді ол.

Ұстаз – қоғамның айнасы, ал ұстаздың мәртебесі – ұлттың сапасы мен болашағының өлшемі.
Мұғалім еңбегін бағалау — білім сапасын арттырудың, адами капиталды нығайтудың басты тетігі.

Қазақстан ұстаздарының кәсібилігі мен адамгершілік ұстанымы — жаңа буынның табысты болашағына жол ашатын басты күш болып қала береді.