Ұлттық банк 270 миллиардты цифрлық теңгеге аударды. Бұл қазақстандықтар мен бизнеске қалай әсер етеді?

Қазақстанда цифрлық теңгені кезең-кезеңімен енгізу жалғасып жатыр. Егер бір жыл бұрын тек алғашқы сынақтар туралы айтылса, бүгінде көптеген бюджеттік үдерістің жүйелі түрде өзгергенін байқауға болады. Ұлттық банк BAQ.KZ редакциясының ресми сауалына берген жауабында еліміздің алғашқы цифрлық валютасы қазір қай кезеңде тұрғанын түсіндірді.

Ұлттық банктің дерегінше, цифрлық теңге платформасына жеті қаржы ұйымы қосылған. Олардың қатарында ірі екінші деңгейлі банктер, «Қазпошта» және Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитеті бар. Дәл осы құрылымдар арқылы цифрлық шоттар ашылып, мемлекеттік органдардың төлемдері жүргізілуде.

Цифрлық теңге қай салада сыналды?

Пилоттық жобалар ең маңызды бағыттарды қамтыды: жол құрылысы мен жөндеу, фермерлерді несиелеу және субсидиялау, салықтық әкімшілендіру (оның ішінде «Цифрлық ҚҚС» жобасы), сондай-ақ Ұлттық қор қаражаты есебінен облигациялық қарыздар арқылы инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру.

2024 жылы Президент тапсырмасымен таңбаланған цифрлық теңгені пайдалану бойынша тәжірибелер басталды. Бұл бюджет қаржысының әр қозғалысын бақылауға мүмкіндік берді.

Атырау және Павлодар облыстарында цифрлық теңге жол құрылысын атқарған мердігерлерді бақылауда қолданылды. Аграрлық салада фермерлерді несиелеу мен субсидия төлеуде пайдаланылды.

Нәтиже айқын болды: цифрлық қаражат тек мақсатты бағытқа жұмсалады.

Мәселен, фермерлерді несиелеу мен субсидиялауға бөлінген цифрлық теңгені тек ауыл шаруашылығы техникасы мен мал сатып алуға пайдалануға болады. Қаражат түпкілікті алушыларға тек мемлекеттік деректер базасында меншік құқығы қайта тіркелген жағдайда ғана беріледі. Осылайша, қаражаттың мақсатсыз жұмсалу қаупі жойылады, сыбайлас жемқорлық тәуекелі азаяды, ал мемлекеттік органдар үшін әкімшілендіру мен мониторинг жеңілдейді, – деп мәлімдеді Ұлттық банк.

Қашан жаппай енгізіледі?

Ұлттық банк қазірдің өзінде шамамен 270 миллиард цифрлық теңгені айналымға шығарды. Пилоттық жобалар жаңа құралдың тиімділігін растаған соң, Үкіметпен бірлесіп оның қолданылу аясын кеңейту жөнінде шешім қабылданды.

Алдағы уақытта цифрлық теңге әлеуметтік әмияндармен біріктіріліп, автокөлік сатып алу мәмілелерінде, ірі инвестициялық жобаларды қаржыландыруда және қымбат жабдықтарды сатып алуда қолданылатын болады. Яғни мемлекеттік қаржының ашық әрі толық қадағаланатын инфрақұрылымы қалыптасуда.

Осы мақсатта Ұлттық банк, Қаржы министрлігі, Цифрлық даму министрлігі, Еңбек министрлігі және өзге де ведомстволардың қатысуымен ведомствоаралық жұмыс тобы құрылды. Қазір мамандар жаңа жобалардың бизнес-талдауын жүргізіп, есептеу және бақылау әдістемесін әзірлеуде. Сонымен қатар цифрлық теңгені мемлекеттік ақпараттық жүйелермен ықпалдастыру жұмыстары жүріп жатыр.

Экономикаға әсері қандай?

Ұлттық банктің айтуынша, цифрлық теңге енді жай ғана эксперимент емес, практикалық бюджет саясатының құралына айналып келеді және бірқатар маңызды міндетті шешеді:

қаржының мақсатсыз жұмсалу қаупін жояды;

ақша қозғалысының ашықтығын арттырады;

жемқорлық факторларын азайтады;

әкімшілік рәсімдерді жеңілдетеді.

Алдағы уақытта цифрлық теңге тек мемлекеттік шығындар құралы ғана емес, бизнес пен азаматтар үшін де маңызды элементке айналуы мүмкін. Әсіресе әлеуметтік төлемдер, субсидиялар және ірі мәмілелерде кеңінен қолданылады.

Осылайша, Қазақстан өңірде алғашқылардың бірі болып ұлттық цифрлық валютаны тек төлем үшін емес, нақты бюджеттік басқару құралы ретінде пайдалана бастауда.