Алматы көшелеріндегі жарық: қандай мәселелер бар және қанша қаржы қажет?

Соңғы жылдары Алматы қаласы көше жарықтандыру жүйесін жаңартуға ерекше көңіл бөлуде. Қалалық әкімдік пен коммуналдық компаниялар 2025 жылдың соңына дейін мегаполистің барлық көшелерін толық жарықтандыруды жоспарлап отыр. Бүгінде ондаған мың шам орнатылып, жүздеген шақырым кабель тартылды. Алайда, тек жаңа шам орнатумен мәселе түбегейлі шешілмейді. Ескі желілердің тозуы, қаржыландырудағы ашықтық, техникалық қызмет көрсетудің тұрақтылығы, вандализм мен ұрлық секілді түйткілдер бар, деп хабарлайды Алматыдағы BAQ.KZ тілшісі.

Қалалық әкімдіктің дерегінше, 2025 жылдың соңына дейін Алматы көшелерінде 22 600 жаңа шам орнатылады. Биылдың өзінде 12 мыңнан астам жарық нүктесі іске қосылып, 110 шақырымнан артық кабель тартылған. Сонымен бірге, 450-ден астам жаңа бағана орнатылған.

Жобаның ауқымдылығына сай, қаржыландыру көлемі де жоғары. Ашық дереккөздерде шамамен 10 млрд теңге бөлу көзделгені айтылғанымен, оның нақты қалай жұмсалатыны толық жария етілген жоқ.

Алматыдағы көше жарықтандыру жобасына біз техникалық және энергетикалық тұрғыдан қолдау көрсетіп отырмыз. Инфрақұрылымның бір бөлігі біздің желілерге тәуелді. Сондықтан біз үшін басты мақсат – сенімді әрі үздіксіз электрмен жабдықтау. Инвестициялық бағдарламамыз аясында біз желілерді жаңартуды жалғастырып, энергия үнемдеуші шешімдерге көбірек көңіл бөлеміз, – дейді “Алатау Жарық Компаниясысының” баспасөз қызметі.

Мегаполистегі негізгі мәселелер

1. Ескірген инфрақұрылым. Көптеген желілер мен опорлар ұзақ жылдар бойы жаңартылмаған; бұл жиі ақаулар мен өртке дейін әкеледі. Қалалық әкімдік 2023–2025 жылдары жүйені жаңарту бағдарламасын бастағанын мойындайды.

2. Қаржыландыру мен шығынның айқын еместігі. Жобаның мемлекеттік және жергілікті бюджеттен қаншалықты нақты қаржыландырылатыны кейбір жарияланымдарда әртүрлі көрсетілген; қосымша шығындар тарифтерге әсер етуі мүмкін. Қажет шығындар жиынтық есепте толық ашылмаған.

3. Техникалық қызмет көрсету және ұзақ мерзімді экономия. LED-лампаларды орнату – энергияны үнемдеу үшін маңызды қадам, бірақ оларды уақытында ауыстыру және бағаналарды күтіп ұстау үшін тұрақты бюджет пен штат қажет. Бұл жиі назардан тыс қала беретін мәселе.

4. Вандализм мен ұрлық (қоймалар/кабельдер). Құрал-жабдықтың ұрлануы мен кабельдердің қиратылуы қаланың кейбір учаскелерінде жиі кездеседі; бұл қызмет көрсету шығындарын ұлғайтады. (Бұл туралы жергілікті репортаждар мен коммуналдық компаниялардың ескерту хабарламаларында айтылады.)

5. Қоғамдық сенім және ашықтық. Қоғам белсенділері мен тұрғындар кейде жұмыстардың сапасына, приоритетке және қай көшелер бірінші кезекте жаңартылатынына қатысты сұрақтар қояды; сондай-ақ кей аудандарда шамның күндізгі уақытта жанып тұратыны туралы шағымдар болды. Коммуналдық қызметтер бұл жағдайларды көбінесе техникалық жұмыстармен түсіндіреді, бірақ түсіндіру кейде жеткіліксіз болады.

Қоғам белсенділерінің пікірі

Алматыдағы урбанистика жөніндегі белсенділердің бірі өз пікірін білдірді:

Жарықтандырудың кеңейгені дұрыс, бірақ біз үшін маңыздысы – ашықтық. Әрбір жұмсалған теңгенің қайда кеткенін білуіміз керек. Сонымен қатар, жаңа шам орнатылғаннан кейін 2-3 жылдан соң оларды жөндеу немесе ауыстыру мәселесі туындайды. Осыған қазірден бастап жоспар жасалуы қажет, – дейді қоғам белсендісі Әлия Қанатқызы.

Тағы бір тұрғынның пікірі:

Ауданымызда кей көшелерде әлі қараңғы. Балалар кешкісін мектептен қайтқанда қауіпті. Ал орталық көшелерде жарық жанып тұр. Әкімдік бірінші кезекте шеткі аудандарға көңіл бөлуі тиіс, – дейді Түрксіб ауданының тұрғыны Есен Арыстанбай.

Қарастырылып жатқан жоспарлар мен нақты цифрлар

• Мемлекеттік және қала билігі 2025 жылдың соңына дейін Алматыны “толық жарықтандыруға” шығару мақсатында арнайы бағдарлама қабылдаған. Бұл шеңберде 22 600 қосымша шам орнатылатыны жарияланды.

• 2025 жылдың алғашқы айларында ғана қалада 12 000-нан астам жаңа жарық нүктелері орнатылғаны және 110 шақырымнан артық кабель тартылғаны туралы есептер бар. Сондай-ақ 450 тірек (бағана) орнатылған. Бұл көрсеткіштер жоба көлемінің жылдамдығын көрсетеді.

• Жобаның кейбір жарияланымдарында шамамен 10 миллиард теңге көлемінде бөлу жасалғаны туралы ақпараттар пайда болды. Бұл сома жұмыстың көлеміне және техникалық талаптарға байланысты өзгеруі мүмкін.

Қаржылық картинаны нақтылау

Ашық дереккөздерге сәйкес, жобаның кейбір компоненттері үшін шамамен 10 млрд теңге деңгейінде бөлу көрсетілген жарияланымдар бар – бұл орнату, бағаналар және кабель тартуды қамтуы мүмкін. Дегенмен бюджеттік құжаттар мен ресми мәлімдемелер жобаның барлық шығындарын бөлшектеп көрсетпейді; нақты бюджет сома-сипаты, қай жылға арналған инвестициялар, және тарифке әсер ету туралы толық ашықтық қажет. Бұл мәселе зерттеу мен сұрау-тексеруді талап етеді.

Алматыда көше жарықтандыруын жаңарту – айтарлықтай прогресс жасалған ірі жоба: ондаған мың шам орнатылып, жүздеген шақырым кабель тартылды, және қала билігі 2025 жылдың соңына дейін толық қамтуды уәде етті. Алайда табысты және тұрақты нәтижеге жету үшін қаржылық ашықтық, техникалық қызмет көрсетуге тұрақты бюджет және қоғамдық бақылаудың тиімді құралдары қажет.