Сирия бойынша ХХІ халықаралық кездесуге қатысушылар бірлескен мәлімдеме жасады

АСТАНА. KAZINFORM – Сирия бойынша ХХІ халықаралық кездесудің қорытындысы бойынша бірлескен мәлімдеме қабылданды.

ҚР Сыртқы істер вице-министрі Әлібек Бақаев келіссөздер қорытындысы бойынша пленарлық отырыста Иран, Ресей және Түркия өкілдерінің бірлескен мәлімдемесін оқыды.

Бірлескен мәлімдеменің мәтінінде Иран Ислам Республикасының, Ресей Федерациясының және Түркия Республикасының «Астана форматындағы» кепіл елдері ретіндегі өкілдері атап өтілді:

1. Әлемдегі және өңірдегі ахуалдың дамуын қарастырып, Сирия дағдарысын орнықты реттеуді ілгерілетудегі «Астана процесінің» жетекші рөлін атап өтті.
2. Палестина-Израиль қақтығысының шиеленісуі Сирия Араб Республикасындағы жағдайға кері әсерін тигізді. Қарулы қақтығыс аймағының кеңеюіне және оған өңірдің басқа мемлекеттерінің тартылуына жол бермеудің маңыздылығын атап өтті.

Газадағы адами апатқа қатты алаңдаушылық білдіріп, Израильдің палестиналықтарға жасаған қатыгез шабуылын тоқтату және Газаға гуманитарлық көмек көрсету қажеттілігін атап өтті. БҰҰ АА a/ES/-10/L. 27 (2023) қарарын атысты дереу тоқтатуды және барлық тараптардың халықаралық құқық шеңберінде өз міндеттемелерін орындауы талап етуге шақырды.

3. Сирия Араб Республикасының егемендігіне, тәуелсіздігіне, бірлігі мен аумақтық тұтастығына, сондай-ақ БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарына өзінің өзгеріссіз берілгендігін растады және бұл қағидаттар жалпыға бірдей сақталуы мен құрметтелуіне жататынын атап өтті.
4. Түркия мен Сирия арасындағы қарым-қатынасты терроризмге қарсы күрес мақсатында өзара сыйластық, ізгі ниет пен тату көршілік негізінде қалпына келтіру, БҰҰ Босқындар жөніндегі жоғарғы комиссары басқармасының (БҰҰ БЖКБ) қатысуымен сириялықтардың қауіпсіз, ерікті және лайықты оралуы үшін тиісті жағдай жасау, саяси процесті жандандыру және гуманитарлық көмектердің кедергісіз жеткізілуін қамтамасыз ету жөніндегі күш-жігерді жалғастырудың маңыздылығын атап өтті. Осы мақсатта 4 жақты формат шеңберінде «Астана форматындағы» кепілгерлердің күш-жігерін құптады.
5. Лаңкестікке қарсы өзара іс-қимылды жалғастыруға және Сирияның егемендігі мен аумақтық тұтастығына нұқсан келтіруге бағытталған және көрші елдердің ұлттық қауіпсіздігіне, соның ішінде трансшекаралық шабуылдар мен инфильтрацияға қауіп төндіретін сепаратистік жоспарларға қарсы тұруға бел буды. Сирияның әртүрлі бөліктерінде әртүрлі белгілермен жұмыс істейтін террористік топтардың және онымен байланысты құрылымдардың белсенділігі, соның ішінде бейбіт тұрғындар арасында құрбан болуға әкелетін азаматтық нысандарға жасалған шабуылдар айыпталды. Сирияның солтүстігіне қатысты барлық қолда бар уағдаластықтарды толық орындау қажеттігін атап өтті.
6. Идлибтің деэскалация аймағындағы жағдайды егжей-тегжейлі қарастырып, Идлиб туралы барлық келісімді толық орындау арқылы тыныштықты сақтау қажеттілігін атап өтті. Аймақ ішінде және одан тыс жерлерде бейбіт тұрғындарға қауіп төндіретін лаңкестік топтардың болуы мен белсенділігіне қатты алаңдаушылық білдірді. Гуманитарлық жағдайды қоса алғанда, басылымда және оның айналасында жағдайды тұрақты қалыпқа келтіруді қамтамасыз ету үшін одан әрі күш салуға келісті.
7. Олар САР-ның солтүстік-шығысындағы жағдайды талқылады және осы аймақта тұрақты қауіпсіздік пен тұрақтылыққа қол жеткізу тек осы елдің егемендігі мен аумақтық тұтастығын сақтау негізінде мүмкін болатынына келісті. Лаңкестікке қарсы сылтаумен өзін-өзі басқарудың заңсыз бастамаларын қоса алғанда, «жер бетінде»жаңа шындықты құрудың барлық әрекеттері қабылданбады. Сирияның бірлігін бұзуға бағытталған және көрші елдердің ұлттық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін сепаратистік жоспарларға, соның ішінде трансшекаралық шабуылдар мен Евфраттың батысынан инфильтрация арқылы қарсы тұруға бел буды.
   Сирияға тиесілі мұнай ресурстарын заңсыз басып алу мен беруді жалғастырудан бас тартқаны тағы да айтылды. Халықаралық құқықты, халықаралық гуманитарлық құқықты және БҰҰ Жарғысын бұзатын барлық біржақты санкциялар, соның ішінде сепаратистік жоспарларды жүзеге асыруға ықпал ете отырып, елдің ыдырауына әкелуі мүмкін Сирияның нақты аудандарына қатысты барлық сайлау шаралары мен алып тастаулар қабылданбады.
   Сирия мемлекетінің бірлігіне нұқсан келтіретін терроризмді қолдайтын елдердің әрекеттері, соның ішінде Сирияның солтүстік-шығысындағы заңсыз өзін-өзі басқару бастамалары айыпталды.

Сепаратистік топтардың Евфраттың шығысындағы бейбіт тұрғындарға қарсы қысым көрсетуінің барлық түрлеріне қатты алаңдаушылық білдірді, бұл жақында аймақтағы араб тайпаларымен қақтығыстарға әкелді, соның ішінде әскери қызметке күштеп шақыру, бейбіт демонстрациялар мен білім берудегі кемсітушілік тәжірибелерді басу, сондай-ақ журналистерге қатысты саяси қызметке шектеулер, жиналыс құқығы және қозғалыс еркіндігі.

8. Халықтың жекелеген этно-конфессиялық топтарының террористік және сепаратистік ұмтылыстарын қолдау және оларды қаруландыру жөніндегі кез келген елдің кез келген қызметін айыптады.
9. Сириядағы Израильдің барлық әскери шабуылдары айыпталды. Бұл әрекеттер Сирияның халықаралық құқығын, халықаралық гуманитарлық құқығын, егемендігі мен аумақтық тұтастығын бұзды деп санады. Оларды тұрақсыздандырды және аймақтағы шиеленісті күшейтті деп таныды және осы шабуылдарды тоқтатуға шақырды.
   Сириялық Голандарды басып алудан бас тартатын БҰҰ-ның тиісті қарарларының ережелерін қоса алғанда, жалпыға бірдей танылған халықаралық-құқықтық шешімдерді, ең алдымен БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 242 және 497 қарарларын құрметтеу қажеттілігі расталды, әсіресе Израильдің осыған байланысты шешімдері мен қадамдары жарамсыз және заңды күші жоқ деп саналатындықтан.
10. Олар Сирияда әскери шешім болуы мүмкін емес деп сендірді және БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 2254 қарарына сәйкес сириялықтардың өздері басқарған және БҰҰ-ның көмегімен жүзеге асыратын өміршең және ұзақ мерзімді саяси процесті ілгерілетуге деген міндеттемелерін растады.
11. Сочидегі Сирия ұлттық диалогы конгресінің шешімдерін орындау үшін «Астана форматындағы» кепіл елдерінің шешуші үлесі кезінде құрылған Сирия Конституциялық комитетінің САР-дағы қақтығысты саяси реттеуді ілгерілету үдерісіндегі маңызды рөлін атап өтті. Оның қызметін тезірек қалпына келтіруге және Сирия тараптарының сындарлы көзқарасы кезінде оның редакциялық комиссиясының 9 сессиясын өткізуге шақырылды. Осыған байланысты комитеттің тұрақты және тиімді жұмысын қамтамасыз ету үшін оның сириялық қатысушы тараптарымен және БҰҰ-ның Сирия жөніндегі Бас хатшысының арнайы өкілі Гейр Педерсенмен тұрақты өзара іс-қимыл жасау арқылы комитеттің жұмысына қолдау көрсетуге өздерінің шешімдерін растады.

Конституциялық комитеттің өз қызметін қандай да бір бюрократиялық және логистикалық кедергілерсіз жүзеге асыру қажеттігін атап өтті. Комитеттің кедергісіз жұмыс істеуі үшін барлық қажетті жағдайларды шұғыл қамтамасыз етуге шақырылды.
Конституциялық комитет өз жұмысында конституциялық реформаны дайындау және әзірлеу жөніндегі өз мандатын жүзеге асыруы үшін өкілеттіктер шеңберін және рәсімнің негізгі ережелерін сақтауы тиіс деген сенім білдірілді.

12. 2023 жылғы 6 ақпандағы жойқын жер сілкінісінің салдарынан Сириядағы гуманитарлық жағдайға байланысты елеулі алаңдаушылық білдірді.
13. Халықаралық құқық нормаларына және БҰҰ Бас Ассамблеясының 46/182 қарарына сәйкес Сирияға гуманитарлық көмек көрсетуді жалғастыру мен көлемін ұлғайтудың маңыздылығын атап өтті. Бюджеттік шектеулерге байланысты ҰҚЖ желісі бойынша іске асырылатын көмек бағдарламалары санының азаюына байланысты азық-түлік тапшылығы қаупінің жоғарылауын ескере отырып, барлық сириялықтарды гумсомизациялау үшін қажетті донорлық қаржыландыруды қамтамасыз етуге шақырылды.

Сирия Араб Республикасы Үкіметінің БҰҰ гуманитарлық агенттіктеріне Түркия шекарасындағы «Баб әл-Хава» шекара өткелін 2024 жылғы 13 қаңтардан 13 шілдеге дейін САР-ның солтүстік — батыс аудандарының бейбіт тұрғындарына көмек жеткізу жөніндегі трансшекаралық операциялар үшін, сондай-ақ Түркиямен шекарадағы екі шекара өткелін — «Баб Ас -» пайдалануға рұқсат беру туралы шешімін назарға алды. «Салям» және «Ар-рай» 2024 жылдың 13 ақпанына дейін 2023 жылдың 6 ақпанында болған жер сілкінісінен зардап шеккен аудандарға көмек көрсету мақсатында — БҰҰ бекіткен рәсімдер арқылы барлық сириялықтарға гуманитарлық көмекті үздіксіз жеткізуді жалғастырудың, соның ішінде БҰҰ-ның Сирияның солтүстік-батысына шекара мен байланыс желілері арқылы көмек көрсетудің маңыздылығын атап өтті.

Кедергілерді жою және бүкіл сириялықтарға кемсітушіліксіз, саясаттандырмай немесе алғышарттар жасамай, гуманитарлық көмек көрсетуді арттыру қажеттігін атап өтті.

14. Сирияның гуманитарлық ахуалын жақсартуға және саяси реттеу үдерісіндегі ілгерілеуге жәрдемдесу мақсатында халықаралық қоғамдастық, БҰҰ және оның гуманитарлық агенттіктері базалық инфрақұрылым объектілерін — су және электрмен жабдықтау, санитария, Денсаулық сақтау және білім беру объектілерін, мектептерді, ауруханаларды, сондай — ақ базалық инфрақұрылым объектілерін қалпына келтіруді қоса алғанда, тұрақтылықты ерте қалпына келтіру және арттыру жобаларын іске асыру арқылы барлық сириялықтарға көмекті ұлғайтуға шақырды халықаралық гуманитарлық құқық нормаларына сәйкес гуманитарлық тазарту.
15. Босқындарды Сириядағы тұрғылықты жерлеріне қауіпсіз, лайықты және ерікті түрде оралуына жәрдемдесу және олардың оралу құқығын және қолдау құқығын қамтамасыз ету қажеттігін атап өтті. Халықаралық қауымдастықты сириялық босқындарға және ПДЛ-ға қажетті көмек көрсетуге шақырды және барлық мүдделі тараптармен, соның ішінде босқындар комисс жөніндегі Жоғарғы комиссар Кеңсесімен (БҰҰ БЖКБ) және басқа да мамандандырылған халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимылды жалғастыруға дайын екендіктерін растады. Сирияда сириялықтардың ерікті және лайықты оралуы үшін қажетті жағдайлар жасау жөніндегі жұмысты жалғастырудың маңыздылығын атап өтті.
16. Ұсталғандарды/кепілге алынғандарды босату, қаза тапқандардың денелерін беру және хабар-ошарсыз кеткендерді іздеу жөніндегі жұмыс тобы шеңберінде ұсталғандарды/ұрланғандарды өзара босату жөніндегі операцияларды жалғастыруға өздерінің шешімдерін растады. Бұл сириялық тараптар арасында сенім орнату ісінде өзінің қажеттілігі мен тиімділігін растайтын бірегей тетік. Ұсталған/ұрланған адамдарды босатуды қамтамасыз ету бойынша бірлескен күш-жігерді арттыру туралы шешім қабылданды. Қаза тапқандардың денелерін беру және хабар-ошарсыз кеткендердің жеке басын анықтау мәселелерін қарау арқылы жұмыс тобының қызметін кеңейту қажеттілігі туралы келісімге келді. Топ жұмысы аясында іс-шараларды жандандыруға деген ұмтылысты құптады.
17. Иордания, Ирак және Ливан делегацияларының «Астана форматының» бақылаушылары, сондай-ақ БҰҰ және ХҚКК өкілдері ретінде қатысуын құптады.
18. Астанада Сирия бойынша ХХІ халықаралық кездесуді өткізгені үшін қазақстандық билікке шын жүректен ризашылықтарын білдірді.
    Қазақстан тарапының «Астана процесінің» бастауында тұрған және осы бірегей көпжақты тетіктің табысты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін өзінің аумағы мен қонақжайлылығын ұдайы қамтамасыз етіп отырған Сирия бойынша халықаралық кездесулер іс-шараларының иесі-ел ретіндегі ерекше рөлі атап өтілді.
19. 2022 жылғы 19 шілдедегі үшжақты саммиттің қорытынды мәлімдемесінде бекітілген Ресей Федерациясында Жоғары деңгейдегі кездесуді ұйымдастыру туралы келісімді атап өтті.
20. 2024 жылдың екінші жартысында Астанада Сирия бойынша 22-ші Халықаралық кездесу өткізуге келісті.

Айта кетейік, сириялық реттеу бойынша келіссөздердің жаңа раунды сәрсенбіде Қазақстан астанасында басталды.

Астана форматына қатысушылар құрамына Иран, Ресей, Сирия, Түркия және БҰҰ кіреді, Израильдің жаңа шабуылдарынан кейін Газадағы жағдайдың Сирияға әсерін талқылау үшін ХХІ кездесуге жиналды.